OUDE NUMMERS  
  FILMARCHIEF  
  DOSSIER OPSPORING  
  DOCUMENTATIESERVICE  

Narcistische trip draait mee in Amerikaanse mallemolen

Gelukkig ligt de werkelijke lengte van de shots boven de twee en een halve seconde. Vele scènes zijn immers samengesteld uit meerdere plaatjes tegelijk: achtergrondprojecties, dubbeldruk, de combinatie van animatie met 'live action' en elke andere trucage die de techniek op dit moment toestaat.

NBK, de door Stone met een verwijzing naar zijn grootste succes JFK gepostuleerde koosnaam voor Natural Born Killers, werd in 53 dagen opgenomen en in 11 maanden gemonteerd. Het budget van 34 miljoen dollar is dan ook vooral opgegaan aan de inspanning de meest luidruchtige, bloederige en rusteloze film aller tijden te produceren. De NBK-ervaring heeft, denk ik, meer met coke snuiven dan met zappen gemeen.

In vele opzichten lijkt de film op zijn auteur. Stone is een lawaaiige filmer, die controversen zoekt en creëert. Telkens vormt hij het dankbare middelpunt van een 'media hype'. Het is bijna een open deur intrappen om de hypocrisie te signaleren van een film, die het geweld in de Amerikaanse samenleving en de rol van de media bij het celebreren daarvan aanklaagt, en die tegelijkertijd zo gretig op precies die behoefte van het publiek inspeelt.

Maar je kunt Stone er moeilijk van beschuldigen dat hij zijn kaarten niet op tafel legt. De formele overdaad en de amechtige toon van NBK kunnen opgevat worden als een soort relativering, laten we zeggen: een ironische hyperbool. De satirische kant van de film bevalt beter dan de schijnheilige boodschap. Stone lijkt zich ervan bewust te zijn dat Amerika gek geworden is, doordat elk televisiejournaal alleen nog maar draait om moordlustige sterren, pedofiele popzangers, saboterende kunstschaatsters, meppende politieagenten en ter dood veroordeelde 'serial killers'. Die gekte leent zich minder voor moraliseren dan voor intelligente, misschien zelfs wel kunstzinnige uitvergroting. Voor de goede verstaander is Stones uitzinnige spel met genre-clichés, van de gevangenisfilm tot Bonnie and Clyde of elk ander om-zich-heen-schietend- paar-als-volkshelden, met versleten televisie-ikonen en de ijdelheid van presentatoren, soms regelrecht hilarisch.

Aan dat aspect van NBK kleeft de positieve reputatie van de oorspronkelijke scenarist Quentin Tarantino. Net als diens eigen films Reservoir Dogs en Pulp Fiction begint het verhaal van NBK in een 'diner', die mythische bakermat van de Amerikaanse populaire cultuur. Had Tarantino de film zelf geregisseerd, dan zou het een meesterwerk hebben kunnen worden. Stone legt echter andere accenten, die herinneren aan de psychedelica en de mystiek van The Doors, het zwelgen in de slechtheid van de mens van Talk Radio, de behoefte aan het definiëren van de waarheid in JFK en het moralisme van Wall Street en Born on the Fourth of July.

Mickey (Woody Harrelson) en Mallory (Juliette Lewis), de labiele hoofdpersonen van NBK die na de moord op haar incestueuze vader en zwijgende moeder - gefilmd als incident in een oubollige 'sitcom' - een kleine vijftig willekeurige passanten doden, vermogen een film lang geen enkele sympathie of identificatie te bewerkstelligen. Dat geldt ook voor de vele andere schurken: een satanische gevangenisdirecteur (Tommy Lee Jones), een televisiemaker zonder scrupules (Robert Downey Jr.) en een hitsige politieman (Tom Sizemore). Misschien zijn we in Europa nog niet genoeg gehersenspoeld door de Amerikaanse media om precies te kunnen begrijpen hoe het duo uit kan groeien tot helden van het televisiekijkend publiek. Dat Stone de schuld van dit merkwaardige verschijnsel volledig toeschrijft aan de perfiditeit van de camera, lijkt me wat al te simpel. De behoefte aan brood en spelen is zo oud als de weg naar Rome. Sensatiebelustheid hoeft niet altijd uit te draaien op sympathie voor de meest gewelddadige extremist; wellicht speelt de Amerikaanse geschiedenis en de 'frontier'-mentaliteit hier een specifieke rol.

Stone houdt zich niet bezig met interpretaties. Hij wil alleen maar meedraaien in de mallemolen, hoger, sneller en harder dan de anderen. Zijn film is een enerverende, op een bepaalde manier grensverleggende, maar vooral narcistische trip. Zoals altijd bepaalt zijn laatste film de agenda van de modieuze conversatie, over geweld, media en publieke moraal. Je kunt je bijna niet veroorloven NBK te missen. Of misschien is zo'n individualistische heldendaad wel de beste manier om Stones ongelijk te bewijzen.