OUDE
NUMMERS
FILMARCHIEF
DOSSIER
OPSPORING
DOCUMENTATIESERVICE
| T I T E L : | Living with an idiot. (Zhizn s idiotom) |
| R E G I E : | Aleksander Rogozjkin |
| M E T : | Aleksander Romantsov, Angelica Nevolina, Sergei Mitgitsko |
Intellectueel haalt een idioot in huis, en alles gaat mis
PIETER KOTTMANExegese van Living with an idiot van de Russische schrijver Viktor Jerofejev mag er natuurlijk niet aan voorbij gaan dat de idioot voor het communisme staat. Een intellectueel haalt hem in huis, uit ideëele overwegingen, en binnen de kortste keren gaat het mis. Tegen alle verwachtingen in ontpopt de idioot zich als een idioot. De intellectueel, de 'ik' in het verhaal, en zijn vrouw - die het altijd al gezegd had - maken er het beste van, maar onherroepelijk wordt de situatie onhoudbaar. De vrouw wordt het hoofd afgeknipt met een vleesschaar en de intellectueel belandt in het gesticht waar hij de idioot vandaan heeft gehaald. En de idioot zelf? Die verdwijnt door het raam, spoorloos, dat wil zeggen, met achterlating van een spoor van bloed, vernielingen, verderf en onheil.
In de operaversie, waarvan de wereldpremière enkele jaren geleden voor de Nederlandse Opera geënsceneerd werd door Boris Prokovski onder de titel Life with an idiot, leek Vova, de idioot, sprekend op Lenin. Het mocht niemand ontgaan dat het hier om een parabel ging en dat was goed. Stilering was er nog te over, door de muziek, van Alfred Schnittke, door de decors van Kabakov en door de symbolische kracht van het gegeven zelf. Maar noodzakelijk was de directe verwijzing niet, toont nu filmer Aleksander Rogozjkin. Politieke implicaties kunnen volop ontwaard worden in zijn film, maar tegelijkertijd is er plaats voor een ruimere, universele interpretatie. Nu er een iets langere periode verstreken is sinds de val van het communisme, is er het besef dat elke ideologie naar de hel leidt.
Maar er valt zoveel meer te bewonderen aan Rogozjkins film. De hemeltergende armoeiïgheid die hij toont, bij voorbeeld. In schokkerig zwart-wit, vermengd met sepia-bruin brengt hij een bestaan in beeld dat zich, historisch ook juist natuurlijk, voor de komst van de idioot al in het voorportaal van de hel afspeelde. Alles is asgrauw, met uitzondering van het bloemrijk geformuleerde verhaal zelf, dat off screen verteld wordt door de stem van de intellectueel.
Het mooiste is de onverstoorbare absurditeit van het geheel. Eerst zien we de intellectueel nog uit wandelen gaan met zijn idioot, omringd door steeds dezelfde mensen die hun hond uitlaten. Het is zelfs telkens hetzelfde beeld. Dat blijft niet lang zo. Niet alleen het appartement moet het ontgelden, maar ook de relatie van het echtpaar. Hoewel de vrouw ,,nieuw'' is en ,,genietbaar'' en bovendien Proust leest, raakt zij, na een eerste verkrachting, seksueel totaal verslingerd aan Vova. Als zij echter een door hem verwekt kind laat aborteren, moet hij niets meer van haar hebben en zet hij zijn erotische uitspattingen voort met de intellectueel. ,,Jullie verkrachten de wet en elkaar'', roept de afgewezene dan voortdurend, terwijl ze, net als haar man voorheen deed, de deur van de slaapkamer met een broodmes bewerkt.
Rogozjkin toont niets expliciet, slechts hevig lawaai uit de slaapkamer suggereert wat er gebeurt. Dat heeft zowaar een erotiserend effect, temidden van alle naargeestigheid. En het is hilarisch, temeer daar iedere volgende overtreffende trap van idiotie een nieuwe modus vivendi afdwingt. Onbetaalbare ontbijtsessies in de keuken getuigen daarvan. Die alleen al zijn een reden om dankbaar te zijn, dat Rogozjkin de moed heeft gehad na het boek en de opera ook nog een film te maken. Zijn Living with an idiot is cult en kul van hoog niveau.
1 JUNI 1996