OUDE NUMMERS  
  FILMARCHIEF  
  DOSSIER OPSPORING  
  DOCUMENTATIESERVICE  

Film als monument voor een naamloze moeder; De hulpverlener laat zich niet passeren

Maar het kwaad is al geschied. Het beeld is een flashback, illustratie van het verhaal dat Maggie, het kleine meisje van toen, met horten en stoten vertelt aan de Latijnsamerikaanse man die zij ontmoet als de film begint. Ze belandt bij hem thuis, op een krapbemeten appartementje in een Engelse industriestad. Hij is politiek vluchteling, schrijver en zachtaardig romanticus die even tevoren, in een restaurant, speciaal voor de vrouw tegenover hem een mooi gedicht van eigen hand heeft voorgedragen. En zij, Maggie, past in het geijkte patroon: kind van een gewelddadige vader die haar misbruikte, ging ze zelf relaties aan met gewelddadige mannen. Vier kinderen heeft ze op het moment van de ontmoeting met Jorge - vier kinderen die haar zijn afgenomen door de kinderbescherming, wegens de belabberde omstandigheden waarin ze opgroeiden. Op de rand van zijn bed raakt Jorge verliefd op een gewond dier.

Het is van belang te weten, dat Ladybird ladybird, waarvan de titel ontleend is aan een oud Engels kinderliedje, gebaseerd is op ware gebeurtenissen. Anders zou het verhaal wellicht als te ver doorgevoerde slapstick ervaren worden. Maggie en Jorge krijgen een kind - dat wordt afgepakt, en ze krijgen nog een kind, dat ook wordt afgepakt. Ze houdt van haar kinderen, dat zien de maatschappelijk werkers ook wel, maar er is een dossier bijgehouden en dat maakt haar definitief ongeschikt voor het moederschap. Ook en misschien juist als zijzelf haar situatie verbetert, bij voorbeeld door eindelijk een relatie aan te knopen met een niet-gewelddadige man: de hulpverlening bestaat niet voor niets. Situaties verbeteren doen alleen hulpverleners, alle andere wendingen ten goede zijn simpelweg onbestaanbaar.

Maggie wordt vermorzeld tussen theorie en praktijk, tussen goede bedoelingen en de effecten daarvan, en met haar de kijker. Loach wijkt geen millimeter voor de gekte van de werkelijkheid. Het is hem, als vanouds (Family Life, Hidden Agenda) niet begonnen om mooifilmerij en zelfs niet eens om het filmmaken, zijn camera is niet meer dan het instrument dat hij als bij toeval hanteert om de realiteit vast te leggen. Weer is er de documentaire stijl van spontane zwenkingen en harde overgangen en weer is er een onderwerp dat voor het individu maar ook voor de maatschappij zwaar genoeg weegt om er, desnoods met het mes op de keel, aandacht voor af te dwingen.

De belangstelling waarvan Loach zelf blijk geeft, is zo intens, dat alleen al daardoor ieder mogelijk bezwaar tegen zijn benadering verschrompelt tot gesputter. Mogelijke bezwaren zou ik trouwens niet eens kunnen bedenken: goddank bestaan er filmers als Loach. Juist zijn evidente betrokkenheid is vreemd genoeg wat hem behoedt voor pamflettisme. Hij legt weliswaar accenten en zijn sympathie ligt in Ladybird ladybird onmiskenbaar bij Maggie, maar hij houdt oog voor mechanismen, voor door samenhang ontstaan noodlot. Er is dit tragische geval en er is de perfide 'verzorgingsstaat' Engeland, maar evenzeer is er zorgvuldigheid en een onberispelijke rechtsgang die tot ontzetting uit de ouderlijke macht leidt en met bijvoorbeeld het onthutsende beeld van de jonge Maggie had Loach de noodzaak van een kinderbeschermende instantie niet beter kunnen onderstrepen. Ze maken fouten, jazeker, maar die maakt Maggie ook. Zo heel vreemd is het nu ook weer niet dat haar opvliegendheid en hysterie en haar onbezonnen reacties de maatschappelijk werkers niet overtuigen van haar stabiliteit.

Ladybird ladybird is, zeker gezien het onderwerp, verbijsterend evenwichtig, al maken de mokerslagen die Maggie te verduren krijgt ook de kijker murw en duurt de film misschien net iets te lang. Het evenwicht had bovendien met gemak verstoord kunnen worden door de vertolkster van Maggie, Crissy Rock, die voor deze rol in Berlijn onderscheiden werd met een Zilveren Beer. Zij is een Liverpoolse stand-up comedian, die vóór Loach haar vroeg geen filmervaring had. Gezien zijn voorkeur voor ongepolijst spel maakte dat haar geschikt - en deze rol lijkt het definitieve bewijs voor de juistheid van dat standpunt. Rock is weergaloos. Haar rol is - o paradox - van een zeldzame echtheid.

Ze is een wild dier, de spreekwoordelijke tijgerin die haar jongen verdedigt. Haar geschreeuw op de momenten dat haar kinderen worden weggevoerd is onverdraaglijk, evenals de dofheid in haar ogen erna. Je ziet haar langzaam vermoord worden - en overleven. Want dat doet ze, ondanks de pijn en de moeite die het haar kost om nog ontvankelijk te blijven voor welk gevoel dan ook. Volks, primair reagerend, opgetrokken uit primitieve moederdriften en met hese stem fulminerend tegen alles wat die driften bedreigt, is Rock het hart van deze film. Ergens in Engeland leeft een onbekende vrouw die zes kinderen is afgenomen en er daarna - zoals een regeltje aan het slot van de film vermeldt - nog drie kreeg die zij en haar man wel mochten behouden. Voor deze naamloze heeft Rock een monument opgericht.