OUDE NUMMERS  
  FILMARCHIEF  
  DOSSIER OPSPORING  
  DOCUMENTATIESERVICE  

Kabelbaantje gebruikt als schommelend liefdesnest; Liefde verdringt geweersalvo's en tanks

Het is een van de weinige momenten in de film Kosh ba Kosh (Even of oneven) waarin de burgeroorlog in Tadzjikistan hoor- en zichtbaar is en daardoor plotseling angstwekkend reëel en dichtbij.

De jonge Tadzjiekse cineast Bachtijar Choedojnasarov die met Kosh ba Kosh op het afgelopen Filmfestival in Venetië de Zilveren Leeuw won, lijkt een vooruitziende blik gehad te hebben toen hij het scenario schreef. Tijdens de opnamen eind 1992 en in de winter van 1993 brak in zijn land daadwerkelijk een burgeroorlog uit tussen voor- en tegenstanders van islamitisch fundamentalisme.

De film die onder moeilijke omstandigheden werd voltooid (de opnamen werden een poosje stilgelegd, maar konden later onder Russische bescherming worden hervat), kreeg daardoor als het ware een extra dimensie. De geweersalvo's op de achtergrond, de beschieting van de stad die de nachtelijke hemel als vuurwerk verlicht, de tanks die door de straten rollen als de avondklok is ingesteld en berooide vrouwen op de vlucht voor het geweld - dat alles bekijk je nu onwillekeurig alsof het om documentaire beelden gaat.

Toch is het de regisseur niet in de eerste plaats om dit soort scènes begonnen. In feite vervult de oorlog slechts een marginale rol. De chaotische politieke toestand in het land is niet meer dan een decor waartegen zich het ware verhaal afspeelt: een tegen de klippen opbloeiende romance tussen de vriendelijke slungel Daler (Daler Madjidav) en het temperamentvolle Russische meisje Mira (Paulina Galvez).

Nog voordat zij elkaar voor het eerst ontmoeten maken we kennis met Mira's vader. Hij is een verwoed gokker, verslingerd aan dobbelen om geld. Hoewel hij, zoals in de eerste ogenblikken blijkt, voortdurend verliest is hij te trots en te koppig om op te geven. Telkens opnieuw zet hij in, in de hoop dat zijn kansen eindelijk zullen keren, maar het enige resultaat is almaar steigende schulden die hij niet kan afbetalen. Tenslotte rest hem niets anders dan zijn tegenstander, een oude kreupele man, zijn roerend en onroerend goed aan te bieden.

De winnaar interpreteert dat bod echter op zijn eigen manier. Als hij het huis van de verliezer komt keuren en daar Mira aantreft, die zojuist na haar reis uit Rusland in de Tadzjikistaanse hoofdstad Doesjanbe is gearriveerd om haar vader op te zoeken, besluit hij dat zij het deel van de inboedel is dat hij als genoegdoening accepteert.

Mira protesteert heftig, evenals haar vader. De gemoederen lopen hoog op, maar pa heeft uiteindelijk geen been om op te staan en het ziet er naar uit dat zijn dochter met de man mee moet als diens nieuwe bezit. Maar dan verschijnt de reddende engel in de gedaante van Daler.

Daler, die getuige is van het uit de hand gelopen gokspelletje en bovendien al bij de eerste aanblik betoverd is door Mira, ziet zijn kans schoon en vlucht met haar. Aanvankelijk gaan ze naar de armoedige wijk waar hij woont. Als duidelijk wordt dat ze daar op de hielen wordt gezeten door haar vader die, opgejut door de ongeduldige winnaar, haar overal zoekt, brengt Daler haar in veiligheid in het wachthuisje van de kabelbaan waarvan hij de beheerder is.

Op deze verlaten hoogte, met uitzicht op de stad en besneeuwde bergtoppen aan de horizon, zijn ze volledig op elkaar aangewezen. Het is een situatie waarin, naar al gauw blijkt, ontluikende verliefdheid en romantiek uitstekend gedijen. De cabine van de kabelbaan wordt hun tussen hemel en aarde schommelende liefdesnestje waar ze voor iedereen, Mira's woedende vader incluis, onbereikbaar zijn.

Onvergetelijk en tegelijkertijd ook komisch zijn de scènes waarin de lift zijn baantjes trekt terwijl zij daar binnen vrijen of aan een gedekt tafeltje hun lunch nuttigen. Vaak ook zitten ze in de deuropening met hun benen buitenboord, de wind in hun haren en zonder een spoor van hoogtevrees.

Als hun relatie gaandeweg echter geen stand lijkt te zullen houden en Daler het slachtoffer wordt van een amour fou is dat een teleurstelling voor de kijker. Toch hebben Dalers pogingen om Mira bij zich te houden eerder een vertederend dan dramatisch effect. Dat heeft niet alleen met de innemende hoofdrolspeler te maken, maar evenzeer met de losse onnadrukkelijke manier waarop Choedojnasarov het verhaal presenteert en de milde toon die zijn film kenmerkt.

Kosh ba Kosh is al met al een aangename en charmante produktie met veel gevoel voor sfeer. Bepalend voor die sfeer is behalve de tot de verbeelding sprekende locatie rondom de kabelbaan, de typering van een naar westerse maatstaven tamelijk primitief levende stadsbevolking die zich ook in tijden van oorlog al scharrelend op de been weet te houden en de dingen neemt zoals ze zijn.