OUDE NUMMERS  
  FILMARCHIEF  
  DOSSIER OPSPORING  
  DOCUMENTATIESERVICE  

Rituele moord op het slagveld

Niemand minder dan Monte Hellman, die in de jaren zeventig enkele legendarische cult-westerns regisseerde, tekent voor de montage van The Killing Box, waarin Martin Sheen, de protagonist uit Apocalypse Now, nagenoeg onherkenbaar een bijrol speelt als fatterige generaal, poserend voor een schilder. Die maant een bezoeker uit zijn licht te gaan omdat hij 'schaduwen werpt'. De schilder wordt gespeeld door Hickenlooper.

Schaduwen en een ook anderszins opvallende vormgeving kenmerken diens curieuze film, die je een niet voor de hand liggende kruising van genres zou kunnen noemen: occulte thriller, oorlogsfilm, western en verkenning van mythische motieven uit de Amerikaanse geschiedenis. Het jaar van handeling is 1863, midden in de Burgeroorlog. Een jaar eerder is het 51ste Alabama-regiment van de Confederatie bij Catum's Creek, Kentucky, ten prooi gevallen aan een gruwelijk soort nederlaag, die in de Amerikaanse krijgskunde bekend staat als The Killing Box: een aan vier kanten ingesloten onderdeel wordt systematisch onder vuur genomen. Als het zich niet overgeeft, of zoals in dit geval, de overgave niet geaccepteerd wordt, komt niemand levend uit zo'n omsingeling.

Een dood gewaande Zuidelijke officier, kolonel Nehemiah Strayn (Corbin Bernsen), is de enige van de in de pan gehakte militairen die het na kan vertellen. Hij wordt door een Unie-officier, voor wie hij een oude vriendschap koestert, uit krijgsgevangenschap meegenomen om het raadsel op te lossen van een nieuwe slachtpartij op precies dezelfde lokatie. Nu zijn Noordelijke soldaten aan X-vormige kruisen opgehangen en op rituele wijze vermoord door onbekenden. Door mediamiek contact met een stomme zwarte vrouw krijgt de kolonel toegang tot de schimmenwereld van zijn voormalige kameraden. Als een kannibalistisch zombielegertje zaaien zij dood en verderf onder beide strijdende partijen.

De oorzaak ligt in de vloek van een door slavendrijvers over de oceaan vervoerde Afrikaanse stam van levende doden. Slechts door de uiterste inspanning van Noordelijken en Zuidelijken in een bij uitzondering gemeenschappelijke campagne, worden de geesten verslagen, door hen opnieuw in een 'killing box' te lokken. Voorwaarde is het gebruik van zilveren kogels en zwaarden, net als ter bestrijding van weerwolven.

Het valt niet moeilijk in te zien waarom The Killing Box ook in eigen land nauwelijks vertoond is. De combinatie van horror-conventies met een zorgvuldige reconstructie van een episode uit de Amerikaanse Burgeroorlog, met alle historische meerwaarde vandien, tart immers de geloofwaardigheid. Hickenlooper maakte een excentrieke, in geen enkel vakje goed passende film, die desondanks opmerkelijk genoemd moet worden. Terloops schetst hij, in het kader van het doorgaans weinig aanleiding tot ernstige beschouwingen gevende griezelgenre, een overtuigend beeld van de paradoxen van deze historische periode, die broeders tegenover elkaar plaatste en die in zekere zin nog steeds niet helemaal verwerkt is.

De film eindigt met de mededeling van de verteller dat Nehemiah terugkeerde naar zijn regiment en nog menige bijdrage leverde aan de strijd tegen de Yankees. Maar zijn krijgsmakkers begrepen niet waarom hij altijd duivels werd, wanneer hij met slavernij in aanraking kwam.

Aan een goed uitgevoerde montage valt zelden een signatuur af te lezen, nu dus ook niet. Toch is de terugkeer van Monte Hellman te herkennen in deze tegendraadse stijloefening, die in de beste traditie van Hellman-films als Two-Lane Blacktop of China 9, Liberty 37 bewijst dat realisme niets te maken heeft met een persoonlijke genre-film. The Killing Box is een interessant debuut dat zelden imponeert, maar wel lang in de herinnering blijft.