OUDE NUMMERS  
  FILMARCHIEF  
  DOSSIER OPSPORING  
  DOCUMENTATIESERVICE  

Mama curieus object van censuur; Aardschokken zonder gevolgen

De redenen waarom de film taboe werd verklaard vallen wel te bedenken. Hij gaat over een alleenstaande moeder die een geestelijk gehandicapt kind heeft. Dat gegeven strookt uiteraard al niet met het utopische beeld dat we van China moeten koesteren, ernstiger nog waarschijnlijk is dat Zhang Yuan het fictionele verhaal vermengt met documentaire passages. In die in kleur gefilmde fragmenten van een overigens vlekkerige zwart-witfilm vertellen ouders wat het betekent om (in een land als China) een gehandicapt kind te hebben en toont de regisseur scènes in een kinderziekenhuis.

Toch is het vreemd dat over de film een veto is uitgesproken. De beelden van het kinderziekenhuis zijn in geen enkel opzicht schokkend of provocerend, integendeel, ze zouden in een propagandafilmpje niet misstaan. De kinderen worden beziggehouden en alles ziet er schoon uit. Ook de verhalen van de ouders zouden die van in dezelfde situatie verkerende ouders hier kunnen zijn. Een gehandicapt kind opvoeden is moelijk, je wordt er op aangekeken, 'men' denkt ten onrechte dat het kind gek is. Alleen de mening, dat de ouders het kind maar moeten 'wegdoen' kan eventueel betrekkelijk Chinees genoemd worden, maar ik betwijfel of die opvatting niet elders ook wel gehuldigd wordt. Tijdens de aftiteling worden cijfers vermeld over het aantal geestelijk gehandicapte kinderen in China (tien miljoen) en over het aantal speciale scholen en instellingen dat in de jaren tachtig voor hen is gebouwd. Dat slot is niet minder dan een compliment voor de overheid.

Het grootste, verhalende deel van Mama is al evenmin aanstootgevend. Zhang Yuan toont tranches de vie waarin de wanhoop en verdriet van de moeder en de hulpeloosheid van haar kind de sfeer bepalen. In dramatisch opzicht is de niet-doorgezette poging van de moeder haar kind te vergiftigen het hoogtepunt. De film kabbelt voor het overige, verstild en bij vlagen ontroerend en mooi, maar meer dan een aardig en veelbelovend debuut is hij niet. Hij is in de eerste plaats een curieus object van censuur.

Vergelijkbaar maar geslaagder is Brief naar de hemel van regisseuse Wang Junzheng. Wordt in Mama armoede getoond, in Brief naar de hemel zien we een modern, grote stads-China, gefilmd in felle zuurstokkleuren. Een jongetje wordt opgevoed door zijn grootvader, omdat zijn ouders in het buitenland werken. Het eerste deel is gewijd aan de innige verhouding tussen beiden. Het joch, een prachtige rol van Shi Chen, is koppig en eigenwijs, opa (Li Ding) verstandig en tolerant. Samen vormen ze een warme, kleine wereld, waar hun eigen regels heersen - totdat de moeder van het kind terugkeert uit het buitenland. Alles verandert, tot en met het interieur.

Per ongeluk stoot moeder de kooi met marmotten, die zij vies vindt, van het balkon. In een ijzingwekkende scène toont Wang Junzheng zijn wraak. Het kind legt tijdens de maaltijd stukjes brood in de lege kooi: ,,Eet maar vriendjes, het is heerlijk.'' Prachtig is dat de moederrol vergund wordt verstandig te reageren op de provocatie, Wang Junzheng betrekt geen gemakkelijke stellingen. Zij schetst genunanceerd en geloofwaardig hoe kleine gebeurtenissen aardverschuivingen te weeg kunnen brengen in het leven van een kind.

En ze kan zich het permitteren die aardverschuivingen zonder dramatische gevolgen te laten. Het kind beleeft moeilijke momenten, maar beschadigd wordt het niet. Brief naar de hemel redt het met gemak zonder spektakel. De film is een liefdevol portret van een liefdevolle verhouding en Wang Junzheng blijkt heel wel in staat met de vertedering die zij oproept een speelfilm lang te vullen.