OUDE
NUMMERS
FILMARCHIEF
DOSSIER
OPSPORING
DOCUMENTATIESERVICE
| T I T E L : | Bopha! |
| R E G I E : | Morgan Freeman |
| M E T : | Danny Glover, Alfre Woodard, Malcolm McDowall |
Zwarte politieman tijdens eerste oproer in Zimbabwe
JOYCE ROODNATMooi op tijd, want net nu Nelson Mandela President van Zuid-Afrika is geworden, wordt op huurvideo de speelfilm Bopha! uitgebracht, waarin het begin van de revolte in de townships wordt geschetst die uiteindelijk heeft geleid tot Mandela's verkiezing. ,,Wij gaan toch winnen'' gulpt er halverwege de film uit de mond van een zwaar mishandelde studentenleider. De kijker weet intussen dat dit geen ijdele taal zal blijken, maar de dienstdoende veiligheidsagent nog niet. Hij lacht schamper om dit belachelijke idee en sluit met een klap de celdeur, terwijl hij met een kleine handbeweging en een minieme oogopslag te kennen geeft dat de opgesloten man geen nut meer heeft en aan 'zelfmoord' toe is. Reden om te twijfelen aan zichzelf of aan zijn chefs heeft hij niet. We schrijven 1980. Mandela zit gevangen op Robbeneiland en de opstand lijkt niet meer dan het irritante, al te hoog opgelopen spel van een ongeordend zooitje schreeuwende studenten en schoolkinderen.
In Bopha! schetst regisseur Morgan Freeman, ruw, zonder heroïek en ter plekke in Zimbabwe gefilmd, een indringend beeld van het eerste algemene oproer, maar hij laat het daar niet bij. Hoofdpersoon is een man die meer en meer gespleten zal worden, tot zijn hele bestaan aan stukken is gebarsten en hij zijn leven opnieuw inhoud en vorm zal moeten leren geven. Hij is zwart, een overtuigd politieman in dienst van de Zuidafrikaanse politie en trots op zijn werk. De politiemacht heeft slechts één doel, leert hij de kadetten die hij opleidt: de wet handhaven en de vrede bewaren. Wiens wet dat is en wat voor vrede, hoefden hij noch zijn collega's zich ooit af te vragen, maar aan die rust komt nu definitief een einde. Zijn commissaris is een verlichte, uiteraard blanke, politieofficier, welwillend en fatsoenlijk zolang dat gemakkelijk is, maar lafhartig als hij zich geconfronteerd ziet met het wrede cynisme van de veiligheidsdienst. De gewone politieman maakt kennis met methoden die hij niet voor mogelijk hield. Of wel? Mooi is de scène waarin hij nadert tot de deur waarachter zich een gemartelde man bevindt. Dankzij het knappe spel van de acteur Danny Glover voel je dat hij weet wat hij achter die deur zal aantreffen. Even keert hij op zijn schreden terug, maar het is te laat om de ogen nog langer te sluiten. Als het ware buiten zichzelf om maakt hij de deur open en schiet de geknakte figuur te hulp, die hij eerder zelf arresteerde, waarna hij hem wel weer insluit. Tenslotte zal hij zijn uniform uittrekken - dat brengt zijn geweten soelaas, maar deze film is te reëel om zijn publiek wijs te maken dat ontslagname de man automatisch rust zal brengen. Een happy end zit er niet in. Nog lang niet.
Behalve politieman is deze man ook vader van een zoon voor wie hij altijd het beste heeft gewild. Een baan bij de politie, met een mooie, zekere toekomst, zonder armoede, zonder alcoholisme. Maar zo vervreemd als hij gedoemd is te raken van zijn werk en zijn echtgenote, zo ver staat hij af van zijn zoon. De jongen is actief in het studentenprotest en gaat nog liever in de mijn werken dan dat hij ooit politieman zal willen zijn in dienst van een repressief systeem. Zoals dat hoort in verhalen als dit komen vader en zoon tegenover elkaar te staan. Anders dan meestal is deze vader niet direct bij machte om onvoorwaardelijk voor zijn kind te kiezen.
Bopha! is gebaseerd op een toneelstuk en vooral in de intiemere scènes is die herkomst soms storend bespeurbaar. Veel dialogen zijn nadrukkelijk, nu en dan op het educatieve af geschreven, terwijl het spel van sommige acteurs theatraler is dan een speelfilm verdraagt. Komt het op massale bewegingen aan, op de energie van de aangesloten rijen studenten tegenover de agressief golvende terreur van de politie, dan levert Morgan Freeman mee
1 JUNI 1996