OUDE
NUMMERS
FILMARCHIEF
DOSSIER
OPSPORING
DOCUMENTATIESERVICE
| T I T E L : | Aletta Jacobs - Het hoogste streven |
| R E G I E : | Nouchka van Brakel |
| M E T : | Luutgard Willems, Hans Kesting, Henny de Swaan, Max Arian, Sacha Bulthuis |
Sympathieke maar onbeholpen Jacobs
HANS BEEREKAMPBijna aan het einde van Aletta Jacobs-Het hoogste streven, een zowel in lengte als ambitie bescheiden biografische speelfilm in zwart-wit van Nouchka van Brakel, komt een magisch moment voor. De rol van Aletta Jacobs (1854-1929), de eerste vrouwelijke student in Nederland (dank zij directe steun van Thorbecke), de eerste vrouwelijke arts, mede-oprichtster van de radicaal-liberale Vrijzinnig Democratische Bond en voorvechtster van zowel geboortenbeperking als vrouwenkiesrecht, wordt het grootste deel van de film vertolkt door Luutgard Willems. Zij speelt net niet nors genoeg, voor een vrouw die volgens ooggetuigen nooit glimlachte, niet van kinderen hield en eerder marcheerde dan liep, maar maakt toch een interessant filmdebuut.
De oude dr. Jacobs - zij werd niet graag bij haar voornaam genoemd - wordt daarentegen gespeeld door de 83-jarige Henny de Swaan, kort voor haar dood. Wanneer De Swaan een zwarte hoed met brede rand voor de spiegel opzet en even naar zichzelf kijkt, vallen de beroemdste Nederlandse representanten van respectievelijk de eerste en de tweede feministische golf, ook door een onverwachte fysieke gelijkenis, volmaakt samen. De kleine film, gemaakt op initiatief van Iekje Smit en Aaja Weert van de stichting Aletta Jacobs, krijgt dan een monumentale meerwaarde, die me meer zegt dan het echte slot, waarin de camera van Nils Post achteruit rijdt, de regisseur en technische équipe in beeld komen en het Groninger koolzaadveld uit Jacobs' jeugd van zwart- wit naar schelle kleuren verschiet.
Het was geen goed idee om Aletta Jacobs dichterbij te halen door regisseur Van Brakel buiten beeld aan haar en anderen uit Jacobs' omgeving vragen te laten stellen. Ook de reconstructie van het Nederland van omstreeks de eeuwwisseling lijdt onder een te laag budget en een zekere schematisering. De drogredenen van mannen tegen de maatschappelijke en wetenschappelijke ambities van een vrouw zijn instructief, evenals de meeste, door omvangrijke research gestaafde historische reconstructies. Als film met een op zichzelf staande dramatische noodzaak is Aletta Jacobs-Het hoogste streven echter te stijf, te krampachtig, te onbeholpen. Toch vind ik Nouchka van Brakels eerste speelfilm sinds 1987 sympathiek, al was het maar omdat het allereerste - bekroonde - scenario voor een film over Aletta Jacobs aan het begin van de jaren vijftig, vermoedelijk door toedoen van katholieke bewindslieden en ambtenaren, niet verfilmd kon worden.
Een boekje 'Aletta Jacobs-Het hoogste streven. Interviews en
achtergronden', samengesteld door Iekje Smit en Aaja Weert, verscheen
bij uitgeverij Xeno, Groningen.
1 JUNI 1996