OUDE NUMMERS  
  FILMARCHIEF  
  DOCUMENTATIESERVICE  

Humane film over Moslim-taboe

Door GERWIN TAMSMA
Dat de Iraniër Abbas Kiarostami op het vijftigste filmfestival van Cannes een Gouden Palm in ontvangst mocht nemen, werd zo goed als genegeerd in zijn thuisland. Een driedaags religieus feest en presidentsverkiezingen die gewonnen zouden worden door de relatief liberale Khatami, slokten alle aandacht op.

Het gebrek aan heisa kwam Kiarostami wel goed uit. De autoriteiten hadden immers maar ternauwernood toestemming gegeven voor deelname van zijn Taste of Cherry aan het festival en te veel aandacht zou zijn leven er niet eenvoudiger op maken. De weerstand uit fundamentalistische kringen is goed voor te stellen. Kiarostami's film handelt over zelfmoord, een taboe in Iran, en daar blijft het niet bij.

Hologig en ongeschoren rijdt Mr. Badii (Homayoun Ershadi) in zijn Range Rover zoekend door de straten van Teheran. Werkloze mannen bieden hun diensten aan. Wie ooit de theorie heeft gehoord dat we hier een cruisende man zien op zoek naar homoseksuele contacten, kan die eerste minuten nooit meer anders interpreteren.

Spoedig blijkt echter waar het wel om draait. Badii geeft een verlegen soldaat uit Koerdistan een lift en neemt hem mee naar de rand van Teheran. Een stoffige woestenij die ondersteboven gekeerd lijkt te worden, nu niet door een aardbeving zoals in Kiarostami's trilogie Waar staat het huis van mijn vriend? (1987), En het leven gaat door (1992) en Through the Olive Trees (1994), maar door mensen. Hier heeft Badii zijn eigen graf al gegraven. Hij vraagt de soldaat om tegen een flinke vergoeding de volgende ochtend bij zonsopgang aarde over zijn lijk te gooien.

De volgende passagier, een Afghaanse seminarist, weigert eveneens, zich beroepend op Allah en twaalf imams. Een oude Turk ten slotte belooft de zelfmoordenaar te helpen, als dat echt is wat hij wil. De oude man vertelt hoe hij zelf ooit van plan was zich te verhangen, maar dat mooie dingen in het leven, zoals de smaak van kersen, hem van gedachten deden veranderen. De intense, bijna rituele vraag-en-antwoordspelletjes tussen de chauffeur en zijn passagiers (tijdens de opnames nam Kiarostami zelf plaats tegenover de acteurs) vormen het hart en de hersenen van de film. In vraaggesprekken verwees Kiarostami veelvuldig naar een uitspraak van de Roemeense filosoof Cioran: 'Zonder de mogelijkheid van zelfmoord, had ik mezelf allang van kant gemaakt'. Het idee van zelfmoord wordt op die manier iets positiefs: het is de enige existentiële keuze die de mens heeft.

In de uitwerking van dat idee blijven de beweegredenen van de zelfmoordenaar zorgvuldig verborgen. Zijn destructieve drang krijgt daarmee een universeel karakter. Badii kan worden gezien als een heel volk, of zelfs een wereld die het leven moe is.

Maar hoe eenvoudig het ook moge zijn om de betekenis van de parabel uit te vergroten, of om politieke statements te ontdekken in de keuze van de nationaliteiten van de passagiers en bijzinnetjes als 'seminaristen horen in het seminarie', of om in de rondrijdende auto een symbool van zoeken, van een niet-statische en dus antidogmatische kijk op het leven te zien, bovenal is Taste of Cherry een intieme, humane film. De enigszins overbodige Kiarostami-handtekening aan het slot, videobeelden van de filmploeg, doet niets meer af aan dit meesterwerk dat nu eindelijk in Nederland (distributieland) in één theater te zien is.