OUDE NUMMERS  
  FILMARCHIEF  
  DOCUMENTATIESERVICE  

John Travolta speelt Bill Clinton

Door DANA LINSSEN
John Travolta doet het precies zoals Bill Clinton, met die huilebalkerige stem waardoor alle vrouwen denken: 'Kom maar aan m'n boezem jochie.' Travolta doet het zo (en zijn medespelers spelen zo volmaakt geloofwaardig met hem mee) dat de sentimentele, opportunistische maar nogal papzakkerige presidentskandidaat die hij speelt door elk personage in de film als een oprechte wereldverbeteraar wordt aanbeden en de toeschouwer ondertussen zijn subtiele satire herkent, die nergens overdadig of stereotiep wordt.

Hij speelt kortom een prachtige rol in Primary Colors. Zo'n rol die in een klap duidelijk maakt waarom een politicus, ondanks schandalen en onduidelijke seksuele machinaties zo populair kan blijven bij zijn kiezers. John Travolta zit met zijn vertolking van gouverneur Jack Stanton angstvallig dicht op de huid van de huidige president van de Verenigde Staten, net zoals de anoniem gepubliceerde maar later aan politiek journalist Jim Klein toegeschreven bestseller Primary Colors (1996) griezelig dicht bij het leven van de toenmalige gouverneur van Arkansas kwam tijdens zijn greep naar het presidentschap in 1992. Met name het seksueel naeve en chantabele gedrag van deze Stanton/Clinton is de laatste jaren door onthullingen in de media meer dan alleen maar speculatief gebleken. Toch speelt Travolta niet eens de echte hoofdrol in Mike Nichols' (die samen met zijn ex-echtgenote Elaine May het scenario schreef) verfilming van Primary Colors. Kern van de handeling wordt gevormd door zijn entourage. Van ambitieuze echtgenote en drijvende kracht achter zijn politieke doorzettingsvermogen Emma Thompson tot de vuurwapengevaarlijke troubleshooter Kathy Bates. Van de door Billy Bob Thornton met zuidelijke laconie neergezette politiek strateeg Richard Jemmons tot de met alle winden meewaaiende persvoorlichter Paul Guilfoyle. En de in een Hollywoodfilm debuterende Adrian Lester natuurlijk, als intellectuele en integere campagneleider. Hun politieke illusies en ontgoochelingen, daar draait het om in Primary Colors, evenals haastige campagneseks, donuts, opiniepeilingen, volksliedjes, quotes en soundbites en het rotsvaste, enigszins meelijwekkende vertrouwen in de eigen kandidaat natuurlijk. Na keurig verlopen verkiezingen als de Nederlandse wekt de Amerikaanse tot top-entertainment verworden politieke praktijk altijd weer enige verbazing. Precies die distantie tot de Amerikaanse situatie maakt Primary Colors waarschijnlijk geschikter voor een Europees publiek (de film was de openingsfilm van het afgelopen filmfestival van Cannes) dan voor de thuismarkt, waar de film bij het grote publiek flopte. In de Verenigde Staten zaten film en actualiteit elkaar te dicht op de hielen. Barry Levinsons Wag the Dog, dat over de rol van zogeheten spin doctors ging in het geval van een president wiens seksuele escapades zijn populariteit in gevaar dreigden te brengen, en Primary Colors beleefden kort na elkaar hun première, terwijl de kranten vol stonden met onthullingen in de Monica Lewinsky-zaak. Met een oceaan ertussen en desondanks CNN op de beeldbuis is er meer ruimte om de grappen over moraal en sympathie op hun waarde te schatten (al blijft: ,,Ze zeggen dat Hitler na Eva Braun nooit meer een andere vrouw aanraakte. Maakt dat hem soms beter dan Jack Stanton?'' ook in ons eigen, Haagse jargon wel erg 'kort door de bocht'). Zeker het eerste deel van de film bevat alle middelen van een geslaagde politieke satire. Na een hilarisch intermezzo waarin we Larry 'J.R.' Hagman herkennen als een door homoseksuele uitspattingen en cocaneverslaving ongeschikte tegenkandidaat, maakt de film echter een vrij plotse en teleurstellende wending. De family values, aan heiligdom grenzende rechtschapenheid en het rücksichtsloze idealisme die we eerder zo vol ironie onderuit gehaald zagen worden, moeten plotseling wel degelijk aan onze frivole presidentskandidaat worden toegedacht. Bijna ga je geloven dat Hitlers monogamie te prefereren is. Van John Travolta wil je dan nog wel aannemen dat hij al die tijd een door misverstanden geplaagde schooljongen heeft gespeeld. Natuurlijk is hij trouw als een puppie. Maar van een intelligente regisseur als Nichols kan je niet geloven dat hij dat zijn toeschouwers ook daadwerkelijk wil wijsmaken.