OUDE NUMMERS  
  FILMARCHIEF  
  DOCUMENTATIESERVICE  

Met een lijkkist op weg van Istanbul naar Koerdistan

Door HANS BEEREKAMP
Turkse politiemensen zien er tegenwoordig Amerikaans uit: hoge sportieve laarzen, een denim overhemd, zonnebril en baseballpet. Het zijn geen potsierlijke autoriteiten met een symbolische snor, maar praktisch ingestelde ordebewakers, die elk moment in actie kunnen komen. De scènes met de op scherp staande politiemensen zijn de beste in Journey to the Sun, een Turks-Duits-Nederlandse coproductie, die eigenlijk Günese yolculuk heet en gaat over een nerveus en angstig land. De politiek progressief georiënteerde regisseuse en scenarioschrijfster Yesim Ustaoglu heeft een speelfilm gemaakt die iets laat zien van de problemen van haar vaderland, zonder te preken of stemming te maken. Dat is een voorname verdienste, die haar op het filmfestival van Berlijn de prijs voor de beste Europese film bezorgde.

Een echt goede film is Journey to the Sun echter niet. Daarvoor is de scenarioconstructie te houterig, de symboliek te opgelegd en de vermomming van flarden uit de alledaagse werkelijkheid als drama te doorzichtig. Er zijn drie hoofdpersonen, die elk staan voor een etnisch aspect van de Turkse samenleving. Ze ontmoeten elkaar in Istanbul, de metropool waar alle lijnen samenkomen: de jonge Mehmet uit een dorpje in het westelijke deel van het land, de Koerdische cassetteverkoper Berzan en het in Duitsland geboren, verwesterde meisje uit de wasserette Arzu. Mehmet sluit vriendschap met Berzan en wordt verliefd op Arzu. Berzan wordt bij een rel gearresteerd en sterft op het politiebureau aan een "hersenbloeding'. Ook Mehmet wordt gearresteerd, omdat zijn huid te donker is. Daarna begrijpt Mehmet dat hem maar één ding te doen staat: een reis ondernemen naar het verre oosten van Koerdistan, om Berzan daar te begraven. Er volgt een road movie met lijkkist, langs politieafzettingen en andere hindernissen, naar Berzans in een stuwmeer verdronken geboortedorp. En dan is de film, na 111 minuten, toch nog vrij plotseling afgelopen, omdat er niet veel meer te vertellen viel.

Ustaoglu weet wel hoe je een film moet ensceneren en ook dat men in het westen benieuwd is naar onbekende, al dan niet pittoreske details uit Turkije. Haar mozaïek van kleine gebeurtenissen met een politieke lading bevredigt de oppervlakkige nieuwsgierigheid en wekt sympathie, maar komt zelden tot leven, en faalt in het schetsen van een dramatisch samenhangende analyse. Het is een kleine film die maar niet groot wil worden, en te gemakkelijk omarmd dreigt te worden als politiek correct pamflet over een dictatuur, die mensen met de verkeerde huidskleur discrimineert. De vraag waarom dat land eigenlijk zo nerveus is, wordt niet eens gesteld.